विचार नै हो हाम्रो सुख-दु:खको कारण

“बोल्दा विचार गर्नु किन भने तिमी आफैंले पनि सुनिरहेका छौ .” यो कुरा जब गुरुको मुखारविन्दबाट सुनें एक पलको लागि म अवाक भएको थिएँ . जीवन पर्यन्त मात्र यहि सुनेको थिएँ कि अरुलाई रिझाउनु, अरुको मन नदुखाउनु, अरुसँग राम्रो व्यवहार गर्नु, अरुलाई माया र सम्मान गर्नु, अरु, अरु अरु . स्वयमलाई केन्द्रमा राखेर भनिएको यो भनाईले म उभिएको जमिन हल्लिएको थियो . एक महान भूइंचालो गएको थियो, मभित्र जब ‘म’, ‘म’ सँग पनि त्यति सचेत हुनु पर्छ भन्ने कुरा थाहा पाएँ . गुरु र प्रकृतिको कृपाले बुझ्ने अवसर पाएँ कि मैले नै मलाई निर्माण गरिरहेको रहेछु . त्यसैले मैले म भित्रको ‘म’ लाई राम्रोसँग राख्न जरुरी रहेछ . र म भित्रको ‘म’ को पहिलो र निकटतम साथी “म” नै भएकोले म आफैंदेखि नै यती धेरै ख्याल राख्नुपर्ने रहेछ . यहाँ यो प्रसंगमा कुरा गर्दा ख्याल गर्नु पर्ने कुरा के हो भन्दा, के हो त त्यो तत्व जसले मेरो मलाई राम्रो र नराम्रो असर गर्न सक्छ ? त्यो तत्वको नाम हो “विचार” “Thought”.

हामी र हाम्रो सम्पूर्ण जीवन, यो जगत र समस्त अस्तित्व नै विचारमा अडीएको छ र यो समस्त अस्तित्वले विचार प्रति प्रतिक्रिया जनाउदछ . हामीले फेर्ने हर एक स्वाससँगै बाहिर जाने र भित्र आउने विचारले हामी र हाम्रो वरिपरी र धेरै धेरै परसम्मका तारा, नक्षत्रसम्म असर गर्दछ .

नेपाली भाषामा रहेको भनाई “जस्तो खायो अन्न उस्तै हुन्छ मन, जस्तो खायो पानी उस्तै हुन्छ बानी” भित्र धेरै रहस्य लुकेको छ . हाम्रो शरीर पानी र अन्नले नै बाँच्दछ . त त्यो पानी र अन्नले यो अस्तित्वबाट लिएका कुराले नै हामीलाई सो अनुसार बनाउदा रहेछन .

हामीले जीवनभर नै विचारलाई बेवास्ता गरेर बाँचिरहेका छौं . त्यसैले त हामी बाँचेको परिवेश कस्तो छ मैले भनिराख्नु पर्दैन . हामीले हाम्रा नयाँ पिढीलाई दिइरहेको शिक्षा र संस्कारले पनि हामी ‘विचार’ प्रति कति बेवास्ता गरिरहेका छौं भन्ने कुरा प्रस्ट हुन्छ .

“विचार विशुद्ध ऊर्जा हो .” र सबैलाई थाहा छ, “ऊर्जालाई सिर्जना गर्न वा नष्ट गर्न  सकिंदैन बरु यल्लाई रुपान्तरण गर्न मात्र सकिन्छ .” हामीले खाएको खानाबाट शरीरले ऊर्जा सिर्जना गर्छ . त्यो ऊर्जाको सबैभन्दा धेरै मात्रा हामी सबैभन्दा छिटो विचारमा परिणत गर्दछौं . दु:खको कुरा हामीले सिर्जना गर्ने अधिकांश विचार निन्दा, चर्चा, चियो, डाहा लगायतका नकारात्मक नै हुन्छन . तर यहि बीचमा केहि यस्ता व्यक्ति पनि छन् जो त्यो ऊर्जालाई सकारात्मक र सृजनात्मक कार्यहरु जस्तै: कलाका विविध रुपहरु, संगीत, गीत, नृत्य, कविता, कथा, लेख, रचना साहित्य या व्यवसायिक कौशलतामा खर्चिरहेका छन् .

रमाइलो कुरा के भने ऊर्जा सकारात्मक दिशा तिर गए सोहि गुण ( Multiply ) हुन्छ र अझै अझै राम्रा काम गर्न प्रेरणा, हौसला मिलिरहन्छ अनि नकारात्मक दिशामा गए अझ छिटो सकिने (Subtractions) हुन्छ र थालेको एउटा काम पनि राम्रोसँग सफल हुदैन . बरु झन् नकारात्मक काम तर्फ मन भने Multiply चाहीं भइनै रहन्छ . छोटकरीमा भन्दा ऊर्जा सकारात्मक काम गरे बढ्छ र नकारात्मक काम गरे घट्छ . तर यी दुवै प्रवृत्ति मध्ये जुन प्रवृत्तिमा लागे पनि मनले लगाव चाहिँ जता पनि राखिदिई रहन्छ . किनकि यो अस्तित्व तपाईंलाई यती प्रेम गर्छ कि तपाईं जुन दिशामा जान्छु र जे गर्छु भने पनि स्वतन्त्रता दिन्छ र बुद्ध बन्छु भने पनि सहयोग गर्छ र राक्षस बन्छु भने पनि सहयोग गर्छ .

मैले अस्तित्व भन्ने शब्द, प्रकृति या भगवान या त्यस्तो भगवत, ईश्वरीय सत्तालाई इंकित गरिरहेको छु . सद्गुरु ओशो भन्नु हुन्छ “यो मानवको सबैभन्दा ठूलो गरिमा हो कि मानवलाई जुन दिशामा जान्छु र जे बन्छु भने पनि प्रकृतिले सहयोग गर्छ,  अब चाबी हाम्रो हातमा छ कि हाम्रो जीवन ऊर्जाको गाडी कुन दिशामा लैजाने .”

विचार कति ऊर्जावान हुन्छ र विचारले के साँच्चै हाम्रो जीवनमा असर पार्छ त भन्ने कुरा बुझ्न हामी संसारका तमाम सफल र असफल मान्छेका दृष्टान्त हेर्न, पढ्न, सुन्न सक्छौं . यहाँ विचारमा कति शक्ति छ भन्ने कुरा प्रष्ट्याउन म जापानका वैज्ञानिक अनुसन्धानकर्ता डा. इमोटो मासारुले सन् १९९४ देखि २००८ सम्म गरेको विभिन्न परिक्षणले दिएका अचम्म लाग्दा तथ्य अघि सार्न चाहन्छु .

एक अध्ययनमा डा. इमोटोले हाम्रो संसारमा ७५% ले र हाम्रो शरीरलाई ६५% ले ढाक्ने तत्व जललाई लिएर प्रयोग गरे . यस प्रयोगमा विभिन्न गिलासमा सामान्य पानीलाई राखेर विभिन्न सन्देश लेखिएका कागज ती गिलास बाहिरबाट टाँसियो र लामो समयसम्म त्यसै अवस्थामा रहन दिइयो . पछि सोहि पानीलाई जमाएर जमेको पानीको सानो एकाइलाई शुक्ष्म दर्शक यन्त्र (Microscope) बाट हेर्दा अद्भूत परिणाम देखियो . जुन गिलासमा प्रेम, शान्ति, सद्भाव, मदर टेरेसा, अनुग्रह लगायतका सकारात्मक सन्देश लेखिएको थियो त्यस गिलासको पानीको सानो कणले पनि अत्यन्तै सुन्दर आकारहरु देखाए र नकारात्मक सन्देश जस्तै: घृणा, आक्रोश, हिटलर आदि लेखिएका गिलासको पानीको सानो कणले अत्यन्तै कुरूप र भद्दा स्वरूप देखाए .

फेरी अर्को प्रयोग सहरका पानीका बोतल र फोहोर नदी र तलाउका पानीमा गरियो . यी सबै पानीका कणले अत्यन्तै कुरूप र भद्दा स्वरूप देखाए भने पछि तिनै पानी साना बालकलाई खेलाउन दिंदा र बौद्ध भिक्षुले प्रार्थना गरे पश्चात् या सुन्दर संगीत बजाए पश्चात् त्यहि पानीलाई जमाएर पहिले जस्तै गरी शुक्ष्म दर्शक यन्त्रबाट हेर्दा अत्यन्त सुन्दर र सफा आकृति देखिए . त्यस्तै मस्जीद, मन्दिर, गुम्बा या चर्चमा राखिएका पानीको पनि अत्यन्तै सुन्दर र सफा आकृति देखिए .

यसरी सामान्य पानीले सकारात्मक र नकारात्मक सन्देश लेखिएको कागज टाँसेकै आधारमा या संगीतको ध्वनीको प्रयोगले तेस्तो आमूल फरक आकृति देखाउनु र फोहोर पानी पनि प्रार्थना पश्चात् परिवर्तन भएको पाइनुले त हाम्रो वैद्धिक परम्परामा तीर्थ जानु र तीर्थमा रहेका नदीको पानी घर ल्याउनु, घरमा छर्नु र अरुलाई पनि जल वितरण गर्नुमा कत्रो ठूलो विज्ञान रहेछ भन्ने कुरा प्रष्ट हुन्छ .

चाहे पूजाआजा आदि अनुष्ठानमा घन्किएका मन्त्र र शंख घण्टाको सकारात्मक ध्वनी पिएर बसेका फलफूल आदिलाई पूजाको अन्त्यमा प्रसाद भनेर खानु होस् वा  पूजा सकेपछी मात्रै भोजन गर्नु, जस्ता प्रचलनमा पनि धेरै ठूलो वैज्ञानिकता रहेको कुरा यो प्रयोगले प्रष्ट्याएको छ .

डा. इमोटोको यो प्रयोगले उठाएको सबैभन्दा ठूलो प्रश्न, ‘गिलासमा भएको पानीमा बाहिर लेखिएको सन्देशले त्यस्तो प्रभाव पार्दछ भने हाम्रो शरीरमा ६५% पानी छ . अतः सोचौं त हाम्रो सकारात्मक या नकारात्मक विचारले हाम्रो शरीर र यो जीवनलाई कति असर गर्छ होला ?’

सकारात्मक विचारले हामीले आफ्नो मात्रै हैन कि आफूसँग सम्बन्धित सबैको जीवनमा सकारात्मकताको वर्षा गराई रहेका हुन्छौं भने नकारात्मक विचार गरेर हामीले आफ्नो जीवन त बर्वाद गर्छौँ गर्छौं, आफूसँग सम्बन्धित श्रीमान, श्रीमती, छोरा, छोरी, आफन्त सबैको जीवनमा नर्क जस्तै विषको बाढी र सुनामी ल्याइदिन्छौं . नकारात्मक सोचकै कारण हामीलाई शारीरिक, मानसिक, सामाजिक समस्या आइरहन्छन् . त्यस्तै सकारात्मक सोचले शारीरिक, मानसिक स्वस्थता रहन्छ भने समाजमा सबै तपाईंको सकारात्मक सोचले सिर्जना गरेको तपाईंको ऊर्जाको आभा र​ औरा Aura का कारण तपाईं तिर आकर्षित हुन्छन् र तपाईं सामाजिक रुपमा सम्मानित र प्रिय पात्र बन्नु हुन्छ .

सकारात्मक सोचको उर्जाले नै जीवनमा केहि अर्थपूर्ण कर्म गर्ने प्रेरणा र त्यो प्रेरणालाई मूर्त गराउने संकल्प प्राप्त हुन्छ . कक्षाकोठामा अत्यन्तै कमजोर भनी हेपिएका अल्बर्ट आइन्स्टाइन संसारकै महान वैज्ञानिक (युग पुरुष), म पनि केहि गर्न सक्छु भन्ने सकारात्मक सोच र संकल्पले नै भएका हुन् . घरमा उज्यालो नभएर सडकको बत्तिको उज्यालोमा पढ्ने अब्राहम लिंकन यहि सकारात्मक सोचकै कारण अमेरिकाका राष्ट्रपति बन्न सफल भए . सकारात्मक सोच र दृढ संकल्पका कारण नै घरेलु हिंसाले पीडित आनी छोइङ्ग डोल्मा संसार प्रसिद्ध गायिका बनिन् र बोल्न, सुन्न नसक्ने झमक कुमारी घिमिरे मदन पुरस्कार विजेता लेखक बन्न सफल भइन् .

भनिन्छ, मोक्ष प्राप्त गर्न देवता पनि मानव चोलामा आउनु पर्ने हुन्छ . हामी मानव बन्नका लागि जन्मिनु अघि नै खरबौं शुक्रकिट मध्ये उत्कृष्ठ भएको कारण नै पाठेघरमा प्रवेश पाएका हौँ . यसरी यो जीवनको प्राप्ति नै हाम्रो सफलता प्राप्तिको पहिलो र विशिष्ट उदाहरण हो . जीवनका दु:ख हामीलाई निखारेर, पखालेर स्वच्छ बनाउन आउछन, जति नै दु:ख र कष्ट आइपरे पनि जति नै कालो बादल भए पनि छेउछाउका सेता सेता चाँदी जस्ता रेसा देख्न सके यो जीवन सुमधुर गीत बन्दछ .

अस्तु

सुवास अगम

www.suvaschandrakandel.com.np